Pamuk yüzeyi suya girdiği zaman anyonik yapıya dönüşür. Reaktif boya ve su da anyonik yükte olduğundan iki eksi yük birbirini iter ve boyama gerçekleşmez. Banyoya tuz eklendiği zaman sodyum iyonları pamuk yüzeye yerleşir ve katyonik bir yapıya çevirir ve anyonik boyanın kumaşa ilgisini artırır. Tuz miktarı boyanın ilk aşamasında çok etkili ve önemli bir faktördür. Kullanılan tuz mutlaka saf, kuru ve alkalisiz olmalıdır. Reaktif boyamacılığında düzgün ve homojen bir boyama yapabilmek için porsiyonlar halinde yani dozajlama yöntemine göre tuz ilavesi yapılması gerekmektedir. Reaktif boyamacılığında kullanılan tuz miktarı çok fazladır. Günümüzde reaktif boyalarla normal pamuk kumaşların boyanması işlemi çok enerji, çok su kullanımı ve kirlilik üreten bir prosestir. Boyamada elektrolitlerin yüksek konsantrasyonlarının kullanılması sonucu, pamuk liflerde oluşan negatif yüklerin etkisinin azaltılması ve boyarmaddenin çözünürlüğünü azaltarak durulama ve yıkama sonrası sabitlenmemiş boyaların giderilmesini sağlarlar. Sonuç olarak, normal pamuk boyamasında atık suların büyük çevresel yükleri, fazla kimyasal madde kullanımını ve haslıklarda oluşan düşük değerleri de beraberinde getirmektedir.
Proje kapsamında; tüm bu olumsuzluklar baz alınarak katyonize edilmiş pamuk ile giderilmiş aynı zamanda farklı boyama proseslerinin gelişmesini ve karışım liflerinin tek banyoda boyanmasına da imkan sağlanması hedeflenmiştir. Farklı kimyasal firmalarından pamuklu ürünlerin katyonikleştirilmesi için katyonik kimyasalları temin edilecektir. Bursalı Ar-Ge Merkezi çalışanları tarafından farklı katyonikleştirme prosesleri geliştirilecektir. Pamuklu kumaş veya iplikler katyonik malzemesi ile reaksiyona girdiğinde “katyonik pamuk” olarak adlandırılır. Katyonik pamuk, kalıcı bir katyonik veya pozitif yüke sahip olacak şekilde kimyasal olarak modifiye edilmiş pamuktur. Bu yenilikçi teknoloji ile birlikte ürünlerinin geliştirilmesinde; su, enerji ve kimyasal tüketiminin azaltılması için önemli çalışmalar yapılacaktır. Katyonik olmayan pamuk suya daldırıldığında doğal olarak nötr veya hafif negatif bir yüke sahip olur. Pamuk için kullanılan yaygın boyarmaddeler de negatif bir yüke sahiptir. Mıknatısların ortak kutupları gibi, aynı yükler birbirini iter. Bu nedenle, tipik pamuk boyamasında, tuz ve alkali pamuk üzerindeki yükü tersine çevirmek için boya banyosunda kullanılır, böylece pamuk pozitif yüke sahip olur ve boyalar pamukla reaksiyona girerek bağlanır. Katyonik işlemden geçirilmiş pamuk, kalıcı bir katyonik veya pozitif yüke sahip olacak şekilde kimyasal olarak modifiye edilerek pamuğu boya “dostu” haline getirecektir ve boya verimini artıracaktır. Bu da daha az su, enerji ve kimyasal madde kullanan daha kısa ve daha verimli bir boya işlemi ortaya çıkarır. Katyonik pamuk için boyama prosedürleri daha kısa, daha az su ve kimyasal yardımcılar kullanılması planlanmaktadır. Reaktif boyamacılığına göre daha az enerjiye ihtiyaç duyacaktır. Daha az olumsuz çevresel etki ve daha az enerjili, daha az zamanda kabul edilebilir renk haslıklı, iyi renk ürünlü pamuğu boyayabilmenin pratikteki anlamı tekstil endüstrisi için yeterlidir.
Anahtar Kelimeler: Tuzsuz Boyama, Tekstil, Havlu Kumaş
|
