Bu çalışmada Bağlantı elemanları kalıplarında kullanılan, dikdörtgen kesitli helisel yayların, dövme oranlarına göre yay seçimi ve sınıflandırılması sunulmuştur. Yayların, mekanik hareketin kalıplara iletimini sağlanmadan hemen önce kalıp içerisinde bulunan blokların baskı ile ileri itmek ve iki kalıp arasında tam bir kapanma oluşturarak ürünün serbest değil bir hacim içerisinde dövmesi amaçlanmaktadır. Bu dövme işlemi için mekanik hareket öncesinde bulunan yay hareketi iletimi için yay sertlikleri önem arz etmektedir. Düşük sertlik ile ya da yüksek sertlik ’de seçilen yaylar üretimi, sarf malzeme kullanımını ve kalıp ömürlerini direk olarak etkiler. Dövme oranı, kafa kısmı şekillendirilecek bir üründe tel çapı hacminden kafa hacmine giden hacim ile doğru orantılı nicel bir büyüklük olarak gösterilebilir. Dövme oranının yüksek olduğu ürünlerde şekillendirme için kullanılması gereken kuvvet artacağından dolayı yayların kalıplara uygulaması gereken kuvvette artmalıdır. Artacak bu oran yay yorulması göz önünde bulundurularak yay seçimi yapılmalıdır. Çalışma, yay seçimi gibi kritik önem taşıyan faktörün deneme yanılma ya da “Know-How” olarak ilerlemesinden ziyade dövme oranına bağlı olarak nicel ve matematiksel yaklaşımlı bir temel ile ilerleyecektir.
Çalışmada yay malzemesi olarak standart soğuk haddelenmiş krom-vanadyum alaşımlı yüksek mukavemete ve 180° derece uç açılarına sahip ve taşlanmış (taşlanmış yay uçları ekstra mukavemete sahiptir) yaylar baz alınmıştır. Bu özellikteki ve çalışma şartlarında bulunan yaylar üretmiş oldukları basma kuvvetlerine göre dövme oranı ile doğru orantılı olarak sınıflandırma işlemi yapılmıştır. Bu çalışmanın sonucu olarak ürün üretilememe, hatalı ürün üretimi ve düşük sarf malzeme ömrü gibi sorunların yaylar olan ilişkili kısımlarının ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.
Ayrıca bu çalışmada desteğini esirgemeyen Kocaeli Üniversitesi Öğretim üyelerinden
Sn. Öğr.Üyesi Dr. Eser YARAR ve Sn. Prof.Dr. Tamer SINMAZÇELİK ‘e Teşekkür Ederiz.
Anahtar Kelimeler: Yay, Mukavemet, Bağlantı Elemanları, Dövme Oranı, Soğuk Şekillendirme
|
