Dizel motorlarýn sebep olduðu çevre kirliliðinin azaltýlmasý ve motorlarýn atýk ýsýsýndan enerji geri kazanýmý yapýlarak sistem veriminin yükseltilmesi konularý araþtýrmacýlar, tasarýmcýlar ve motor geliþtiriciler için önemli bir hedef durumundadýr. Dizel motorlarýn çevresel etkilerini düþürmek üzere motorlarýn egzoz gazý içeriðindeki hava kirletici maddelerin tamamýnýn veya bir kýsmýnýn fiziksel veya kimyasal iþlemlerle bertaraf edilebilmesini saðlayan ve egzoz devresi üzerine yerleþtirilen çeþitli sistemler üzerine birçok tasarým ve araþtýrma yapýlmýþtýr. Benzer þekilde, egzoz gazýnýn atýk ýsýsýnýn geri kazanýmý için kullanýlan ve egzoz devresi üzerine yerleþtirilen bazý atýk ýsý geri kazaným sistemleri üzerine yapýlan çok sayýda çalýþma ve tasarým bulunmaktadýr. Hem egzoz gazý son iþleme sistemleri hem de atýk ýsý geri kazaným sistemleri üzerine yapýlan çalýþmalar bu sistemlerin tasarým amacýný yerine getirdiðini göstermektedir. Ancak, dizel motorlarýn egzoz devresi üzerine kurulan bu sistemler egzoz karþý basýncýnýn artmasýna sebep olmakta ve bu durum dizel motorlarýn performansý, verimliliði ve egzoz salýmlarý üzerinde olumsuz etkiler oluþmasýna sebep olmaktadýr. Mevcut literatürde yer alan birçok çalýþmada bu sistemlerin sebep olduðu olumsuz etkiler araþtýrýlmýþtýr. Bu çalýþmanýn amacý, literatürde yer alan, egzoz gazý son iþleme sistemleri veya egzoz atýk ýsýsý geri kazaným sistemlerinin sebep olduðu egzoz karþý basýncýný veya bu karþý basýncýn motor performansý veya egzoz salýmlarý üzerindeki etkileri inceleyen teorik ve deneysel çalýþmalarý derlemek ve bu çalýþmalarýn sonuçlarý ýþýðýnda genel deðerlendirmeler yapabilmektir. Çalýþma kapsamýnda yüzün üzerinde çalýþma detaylý olarak incelenmiþ ve incelenen çalýþmalarda sonuçlarý arasýnda bu sistemlerin sebep olduðu egzoz karþý basýncý, egzoz salýmlarý, yakýt sarfiyatý, sistem verimi ve yanma karakteristikleri üzerindeki deðiþikliklerle ilgili çýktýlarýn olduðu otuz dört çalýþma detaylý olarak özetlenmiþtir. Yapýlan çalýþmanýn sonuçlarý atýk ýsý geri kazaným ve egzoz gazý son iþleme sistemlerinin sebep olduðu egzoz karþý basýnç artýþýnýn dizel motorlardaki yanma kalitesini düþürdüðünü, yakýt sarfiyatýný arttýrdýðýný, özellikle CO ve HC salýmlarýný arttýrdýðýný, NOx salýmlarýný düþürdüðünü göstermektedir. Sistem verimliliði perspektifinden bakýlacak olursa egzoz gazý son iþleme sistemlerinin sistem veriminin düþmesine yol açtýðý, atýk ýsý geri kazaným sistemlerinin ise dizel motor veriminin düþmesine sebep olsa da kazanýlan atýk ýsý sayesinde bazý istisnai durumlar hariç genel olarak sistem veriminin yükselmesini saðladýðý görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dizel motorlar, Egzoz salýmlarý, Egzoz gazý son iþleme sistemleri, Egzoz atýk ýsý geri kazaným sistemleri
|
