Yýldýrým, yüksek akým ve yüksek voltajýn ani boþalmasýyla oluþan doðal bir olgudur. Yýldýrýmlar bulutlar arasý, bulut içi veya bulut ile yeryüzü arasýnda meydana gelebilir. Ayrýca uçaklara da yýldýrým çarpma riski vardýr. Günümüzde yýldýrým çarpmasýný önleyebilecek sistemler bulunmadýðýndan yýldýrýmýn etkilerini azaltmak için çalýþmalar yapýlmaktadýr. Uçaklarda kullanýlan metalik malzemeler, Faraday kafesi etkisi göstererek, yýldýrým kaynaklý elektromanyetik alanlarýn uçaða girmesini önler ancak günümüzde daha sýk kullanýlan kompozit yapýlar bu konuda metallere göre daha kötü performans göstermektedirler. Ayrýca uçaktaki pencere ve kapýlar gibi süreksizlikler Faraday kafesinde boþluklar oluþturarak yüksek akýmlarýn uçaða girmesine izin verir. Bu nedenle uçaklarda kullanýlan ekipmanlarýn yýldýrýmýn dolaylý etkilerine karþý dayanýklý olmasý gerekmektedir. Ekipmaný yýldýrýmýn dolaylý etkilerinden korumanýn en yaygýn yöntemi ekranlý kablolardýr. Bu korumada, kalkanýn ekranlama etkinliðini ve sonlandýrma yönteminin bu korumaya nasýl katkýda bulunduðunu anlamak önemlidir. Literatürde farklý kalkan sonlandýrma yöntemlerinin performansýný inceleyen çalýþmalar mevcuttur ancak bu çalýþmalar ya doðrudan ekranlama etkinliðini ölçmekte ya da kalkanýn farklý frekanslardaki elektromanyetik alanlara karþý performansýný incelemektedir. Bu çalýþmada, yýldýrýmýn dolaylý etkilerine karþý farklý kalkan sonlandýrma yöntemlerinin baþarýmý test edilmiþtir. Test için kalkan sonlandýrma yöntemi belirlenirken, havacýlýk endüstrisinde yaygýn olarak kullanýlan yöntemler dikkate alýnmýþtýr. Test düzenekleri standartlara göre hazýrlanmýþtýr. Test sonucunda kabloda indüklenen akým deðerleri elde edilmiþtir. Bu sayede, yýldýrýmýn kablolar üzerindeki etkileri doðrudan gözlemlenebilmiþtir. Elde edilen sonuçlar literatürdeki kalkan sonlandýrma yöntemlerinin baþarýmlarýyla ve kendi aralarýnda karþýlaþtýrýlmýþ, sonuçlarýn literatür ile uyumlu olduðu görülmüþtür. Araþtýrma sonucunda özellikle havacýlýk ve uzay endüstrisi tarafýndan hangi kalkan sonlandýrma yönteminin tercih edilmesi gerektiði belirlenmiþ ve en etkili kalkan sonlandýrma yönteminin 360˚ çift taraflý backshell’de sonlandýrma olduðu tespit edilmiþtir. ORCID ID: 0000-0002-0856-9520
Anahtar Kelimeler: Yýldýrým, Yýldýrýmýn dolaylý etkisi, Kalkan sonlandýrma, Uçak
|
