Bu çalýþmada Baðlantý elemanlarý kalýplarýnda kullanýlan, dikdörtgen kesitli helisel yaylarýn, dövme oranlarýna göre yay seçimi ve sýnýflandýrýlmasý sunulmuþtur. Yaylarýn, mekanik hareketin kalýplara iletimini saðlanmadan hemen önce kalýp içerisinde bulunan bloklarýn baský ile ileri itmek ve iki kalýp arasýnda tam bir kapanma oluþturarak ürünün serbest deðil bir hacim içerisinde dövmesi amaçlanmaktadýr. Bu dövme iþlemi için mekanik hareket öncesinde bulunan yay hareketi iletimi için yay sertlikleri önem arz etmektedir. Düþük sertlik ile ya da yüksek sertlik ’de seçilen yaylar üretimi, sarf malzeme kullanýmýný ve kalýp ömürlerini direk olarak etkiler. Dövme oraný, kafa kýsmý þekillendirilecek bir üründe tel çapý hacminden kafa hacmine giden hacim ile doðru orantýlý nicel bir büyüklük olarak gösterilebilir. Dövme oranýnýn yüksek olduðu ürünlerde þekillendirme için kullanýlmasý gereken kuvvet artacaðýndan dolayý yaylarýn kalýplara uygulamasý gereken kuvvette artmalýdýr. Artacak bu oran yay yorulmasý göz önünde bulundurularak yay seçimi yapýlmalýdýr. Çalýþma, yay seçimi gibi kritik önem taþýyan faktörün deneme yanýlma ya da “Know-How” olarak ilerlemesinden ziyade dövme oranýna baðlý olarak nicel ve matematiksel yaklaþýmlý bir temel ile ilerleyecektir.
Çalýþmada yay malzemesi olarak standart soðuk haddelenmiþ krom-vanadyum alaþýmlý yüksek mukavemete ve 180° derece uç açýlarýna sahip ve taþlanmýþ (taþlanmýþ yay uçlarý ekstra mukavemete sahiptir) yaylar baz alýnmýþtýr. Bu özellikteki ve çalýþma þartlarýnda bulunan yaylar üretmiþ olduklarý basma kuvvetlerine göre dövme oraný ile doðru orantýlý olarak sýnýflandýrma iþlemi yapýlmýþtýr. Bu çalýþmanýn sonucu olarak ürün üretilememe, hatalý ürün üretimi ve düþük sarf malzeme ömrü gibi sorunlarýn yaylar olan iliþkili kýsýmlarýnýn ortadan kaldýrýlmasý hedeflenmektedir.
Ayrýca bu çalýþmada desteðini esirgemeyen Kocaeli Üniversitesi Öðretim üyelerinden
Sn. Öðr.Üyesi Dr. Eser YARAR ve Sn. Prof.Dr. Tamer SINMAZÇELÝK ‘e Teþekkür Ederiz.
Anahtar Kelimeler: Yay, Mukavemet, Baðlantý Elemanlarý, Dövme Oraný, Soðuk Þekillendirme
|
