Sürtünmeli yaylar, sisteme uygulanan þok enerjisini sönümleyen, enerjinin bir kýsmýný ýsýya dönüþtüren bir kýsmýný ise potansiyel enerji olarak yay sisteminde depolayan, demiryolu ve inþaat sanayii alanlarýnda yaygýn olarak kullanýlan sönümleme sistemleridir. Bu sönümleme sistemlerinin en büyük avantajý, hýzdan baðýmsýz olarak çalýþmasý ve 3 Hz ve daha yüksek çalýþma frekanslarda dahi performans kaybý yaþamadan sönümleme yapabilmesidir. Çalýþma sýcaklýðý olarak genellikle -30 °C ile +80 °C aralýðýnda kullanýlan sürtünmeli yay sistemleri, iç bilezik, dýþ bilezik ve kapak parçasý olmak üzere üç temel bileþen ihtiva etmektedir. Bu çalýþmada, Taguchi istatistiksel deney tasarýmý yöntemi kullanýlarak sürtünmeli yaylara ait seçilen tasarým parametrelerinin ve bunlara ait seviyelerin yer aldýðý bir matris oluþturulmuþ ve matristeki her bir tasarým kombinasyonuna ait kuvvet-deplasman grafiði sonlu elemanlar yöntemine dayalý analizler ile araþtýrýlmýþtýr. Sürtünmeli yaylarýn sönümleme performansý, maksimum deplasmana karþýlýk gelen tepki kuvvetinin (F1), þok etkisi ortan kalktýktan hemen sonraki tepki kuvvetine (F2) oraný ile belirlenmiþtir. Sonlu eleman analizlerinden elde edilen veriler dikkate alýnarak varyans analizi (ANOVA) çalýþmasý yapýlmýþ, her bir parametrenin sönümleme performansýna etki oraný tespit edilmiþ ve en yüksek sönümleme performansýnýn elde edileceði bir optimal tasarým kombinasyonu önerilmiþtir. Yürütülen analizler, sönümleme performansýný etkileyen en önemli parametrenin eleman açýsý olduðunu göstermiþ ve önerilen optimal tasarým sayesinde sönümleme performansý en yüksek deðerine çýkarýlmýþtýr.
Anahtar Kelimeler: Sürtünmeli Yay, Þok Sönümleme, Sonlu Elemanlar Analizi, Taguchi, Optimizasyon
|
