Bu çalýþma ile Uþak-Ulubey’in güneybatýsýnda bulunan Aksaz ile Narlý köyleri arasýnda çökelmiþ Üst Miyosen yaþlý yeþil-gri renkli siltli, killi, kumlu ve jipsli çamurtaþlarý ile gri-bej renkli marn ve karbonatlarýn ardalanmasý ile oluþan istifin sedimantolojik özellikleri belirlenmiþtir. Bu amaçla bu birimlerin stratigrafik iliþkileri ve sedimantolojik özellikleri yardýmý ile ölçülü stratigrafik kesitler hazýrlanarak ve korele edilerek genel bir istif ortaya çýkarýlmýþtýr. Ýstifteki jipsler birincil (selenitik, jips arenit, diskoidal) ve ikincil (breþik-yumrulu, satin-spar, masiv) olarak ayýrtlanmýþtýr. Bu birincil jipslerin istifteki bazý düzeylerde erken-geç diyajenetik evrede kýsmen veya tamamen anhidritleþtiði ve daha sonra yeraltý sularý ile etkileþimi ile ikincil jipslere dönüþtüðü anlaþýlmýþtýr. Bunlarla beraber istif içerisinde alterasyonlara, laminalanmalara, ondülasyonlara, kývrýmlanmalara, kýrýk ve çatlaklara, kireçtaþý bloklarýna, erime boþluklarýna, karbonat nodülleþmelerine ve jips yumrularýnýn bir araya gelmesi ile oluþan kümes-teli yapýlarýna rastlanmýþtýr. Tüm bu yapýlarýn oluþumunda iklimin, tektonizmanýn, diyajenezin ve yeraltý-meteorik sularýn etkisi anlaþýlmýþtýr. Karbonatlý kayaçlarýn ve çamurtaþlarýnýn boþluk ve çatlaklarý içerisinde geliþen karbonat veya jips çimentolu selenitlerin kristal boyutu, renk ve morfoloji (prizmatik, diskoidal, merceksi, çubuksu ve yelpaze gibi) çeþitliliði tespit edilmiþtir. Ayrýca bu selenitlerde dilinim ve ikizlenme (basit ve kýrlangýç-kuyruðu) düzeyleri net bir þekilde izlenmiþtir. Bu çeþitlilik ortamdaki sýcaklýk, pH, organik madde, basýnç ve tuzluluk koþullarýnýn deðiþtiðini göstermiþtir. Ayrýca bu tip jipslerin daha çok ortamýn kuruma evrelerinde yüzeye çýkan organik maddece zengin çamur çatlaklarý içine evaporitik zemin suyunun katýlmasý sonucu oluþtuðu belirlenmiþtir. Damar duvarýný dik kesen ve karbonatlarýn kýrýk ve çatlaklarýný dolduran satin-spar jipslerin varlýðý ise bu istifte diyajenetik sular ile etkin bir çözünmenin varlýðýný ispatlamýþtýr. Dolayýsýyla tüm bu veriler depolanma ortamý ve oluþum koþullarý açýsýndan belirleyici olmuþ, bu jipsli istifin çamur düzlüklerinden sýð bir göl ortamýna kadar oluþan bir havzada çökeldiðini göstermiþtir.
Anahtar Kelimeler: Uþak, Batý Anadolu, Jips, Sedimantoloji, Depolanma ortamý
|
