Bu çalışma ile Uşak-Ulubey’in güneybatısında bulunan Aksaz ile Narlı köyleri arasında çökelmiş Üst Miyosen yaşlı yeşil-gri renkli siltli, killi, kumlu ve jipsli çamurtaşları ile gri-bej renkli marn ve karbonatların ardalanması ile oluşan istifin sedimantolojik özellikleri belirlenmiştir. Bu amaçla bu birimlerin stratigrafik ilişkileri ve sedimantolojik özellikleri yardımı ile ölçülü stratigrafik kesitler hazırlanarak ve korele edilerek genel bir istif ortaya çıkarılmıştır. İstifteki jipsler birincil (selenitik, jips arenit, diskoidal) ve ikincil (breşik-yumrulu, satin-spar, masiv) olarak ayırtlanmıştır. Bu birincil jipslerin istifteki bazı düzeylerde erken-geç diyajenetik evrede kısmen veya tamamen anhidritleştiği ve daha sonra yeraltı suları ile etkileşimi ile ikincil jipslere dönüştüğü anlaşılmıştır. Bunlarla beraber istif içerisinde alterasyonlara, laminalanmalara, ondülasyonlara, kıvrımlanmalara, kırık ve çatlaklara, kireçtaşı bloklarına, erime boşluklarına, karbonat nodülleşmelerine ve jips yumrularının bir araya gelmesi ile oluşan kümes-teli yapılarına rastlanmıştır. Tüm bu yapıların oluşumunda iklimin, tektonizmanın, diyajenezin ve yeraltı-meteorik suların etkisi anlaşılmıştır. Karbonatlı kayaçların ve çamurtaşlarının boşluk ve çatlakları içerisinde gelişen karbonat veya jips çimentolu selenitlerin kristal boyutu, renk ve morfoloji (prizmatik, diskoidal, merceksi, çubuksu ve yelpaze gibi) çeşitliliği tespit edilmiştir. Ayrıca bu selenitlerde dilinim ve ikizlenme (basit ve kırlangıç-kuyruğu) düzeyleri net bir şekilde izlenmiştir. Bu çeşitlilik ortamdaki sıcaklık, pH, organik madde, basınç ve tuzluluk koşullarının değiştiğini göstermiştir. Ayrıca bu tip jipslerin daha çok ortamın kuruma evrelerinde yüzeye çıkan organik maddece zengin çamur çatlakları içine evaporitik zemin suyunun katılması sonucu oluştuğu belirlenmiştir. Damar duvarını dik kesen ve karbonatların kırık ve çatlaklarını dolduran satin-spar jipslerin varlığı ise bu istifte diyajenetik sular ile etkin bir çözünmenin varlığını ispatlamıştır. Dolayısıyla tüm bu veriler depolanma ortamı ve oluşum koşulları açısından belirleyici olmuş, bu jipsli istifin çamur düzlüklerinden sığ bir göl ortamına kadar oluşan bir havzada çökeldiğini göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Uşak, Batı Anadolu, Jips, Sedimantoloji, Depolanma ortamı
|
