Pamuk yüzeyi suya girdiði zaman anyonik yapýya dönüþür. Reaktif boya ve su da anyonik yükte olduðundan iki eksi yük birbirini iter ve boyama gerçekleþmez. Banyoya tuz eklendiði zaman sodyum iyonlarý pamuk yüzeye yerleþir ve katyonik bir yapýya çevirir ve anyonik boyanýn kumaþa ilgisini artýrýr. Tuz miktarý boyanýn ilk aþamasýnda çok etkili ve önemli bir faktördür. Kullanýlan tuz mutlaka saf, kuru ve alkalisiz olmalýdýr. Reaktif boyamacýlýðýnda düzgün ve homojen bir boyama yapabilmek için porsiyonlar halinde yani dozajlama yöntemine göre tuz ilavesi yapýlmasý gerekmektedir. Reaktif boyamacýlýðýnda kullanýlan tuz miktarý çok fazladýr. Günümüzde reaktif boyalarla normal pamuk kumaþlarýn boyanmasý iþlemi çok enerji, çok su kullanýmý ve kirlilik üreten bir prosestir. Boyamada elektrolitlerin yüksek konsantrasyonlarýnýn kullanýlmasý sonucu, pamuk liflerde oluþan negatif yüklerin etkisinin azaltýlmasý ve boyarmaddenin çözünürlüðünü azaltarak durulama ve yýkama sonrasý sabitlenmemiþ boyalarýn giderilmesini saðlarlar. Sonuç olarak, normal pamuk boyamasýnda atýk sularýn büyük çevresel yükleri, fazla kimyasal madde kullanýmýný ve haslýklarda oluþan düþük deðerleri de beraberinde getirmektedir.
Proje kapsamýnda; tüm bu olumsuzluklar baz alýnarak katyonize edilmiþ pamuk ile giderilmiþ ayný zamanda farklý boyama proseslerinin geliþmesini ve karýþým liflerinin tek banyoda boyanmasýna da imkan saðlanmasý hedeflenmiþtir. Farklý kimyasal firmalarýndan pamuklu ürünlerin katyonikleþtirilmesi için katyonik kimyasallarý temin edilecektir. Bursalý Ar-Ge Merkezi çalýþanlarý tarafýndan farklý katyonikleþtirme prosesleri geliþtirilecektir. Pamuklu kumaþ veya iplikler katyonik malzemesi ile reaksiyona girdiðinde “katyonik pamuk” olarak adlandýrýlýr. Katyonik pamuk, kalýcý bir katyonik veya pozitif yüke sahip olacak þekilde kimyasal olarak modifiye edilmiþ pamuktur. Bu yenilikçi teknoloji ile birlikte ürünlerinin geliþtirilmesinde; su, enerji ve kimyasal tüketiminin azaltýlmasý için önemli çalýþmalar yapýlacaktýr. Katyonik olmayan pamuk suya daldýrýldýðýnda doðal olarak nötr veya hafif negatif bir yüke sahip olur. Pamuk için kullanýlan yaygýn boyarmaddeler de negatif bir yüke sahiptir. Mýknatýslarýn ortak kutuplarý gibi, ayný yükler birbirini iter. Bu nedenle, tipik pamuk boyamasýnda, tuz ve alkali pamuk üzerindeki yükü tersine çevirmek için boya banyosunda kullanýlýr, böylece pamuk pozitif yüke sahip olur ve boyalar pamukla reaksiyona girerek baðlanýr. Katyonik iþlemden geçirilmiþ pamuk, kalýcý bir katyonik veya pozitif yüke sahip olacak þekilde kimyasal olarak modifiye edilerek pamuðu boya “dostu” haline getirecektir ve boya verimini artýracaktýr. Bu da daha az su, enerji ve kimyasal madde kullanan daha kýsa ve daha verimli bir boya iþlemi ortaya çýkarýr. Katyonik pamuk için boyama prosedürleri daha kýsa, daha az su ve kimyasal yardýmcýlar kullanýlmasý planlanmaktadýr. Reaktif boyamacýlýðýna göre daha az enerjiye ihtiyaç duyacaktýr. Daha az olumsuz çevresel etki ve daha az enerjili, daha az zamanda kabul edilebilir renk haslýklý, iyi renk ürünlü pamuðu boyayabilmenin pratikteki anlamý tekstil endüstrisi için yeterlidir.
Anahtar Kelimeler: Tuzsuz Boyama, Tekstil, Havlu Kumaþ
|
