Dizel motorların sebep olduğu çevre kirliliğinin azaltılması ve motorların atık ısısından enerji geri kazanımı yapılarak sistem veriminin yükseltilmesi konuları araştırmacılar, tasarımcılar ve motor geliştiriciler için önemli bir hedef durumundadır. Dizel motorların çevresel etkilerini düşürmek üzere motorların egzoz gazı içeriğindeki hava kirletici maddelerin tamamının veya bir kısmının fiziksel veya kimyasal işlemlerle bertaraf edilebilmesini sağlayan ve egzoz devresi üzerine yerleştirilen çeşitli sistemler üzerine birçok tasarım ve araştırma yapılmıştır. Benzer şekilde, egzoz gazının atık ısısının geri kazanımı için kullanılan ve egzoz devresi üzerine yerleştirilen bazı atık ısı geri kazanım sistemleri üzerine yapılan çok sayıda çalışma ve tasarım bulunmaktadır. Hem egzoz gazı son işleme sistemleri hem de atık ısı geri kazanım sistemleri üzerine yapılan çalışmalar bu sistemlerin tasarım amacını yerine getirdiğini göstermektedir. Ancak, dizel motorların egzoz devresi üzerine kurulan bu sistemler egzoz karşı basıncının artmasına sebep olmakta ve bu durum dizel motorların performansı, verimliliği ve egzoz salımları üzerinde olumsuz etkiler oluşmasına sebep olmaktadır. Mevcut literatürde yer alan birçok çalışmada bu sistemlerin sebep olduğu olumsuz etkiler araştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, literatürde yer alan, egzoz gazı son işleme sistemleri veya egzoz atık ısısı geri kazanım sistemlerinin sebep olduğu egzoz karşı basıncını veya bu karşı basıncın motor performansı veya egzoz salımları üzerindeki etkileri inceleyen teorik ve deneysel çalışmaları derlemek ve bu çalışmaların sonuçları ışığında genel değerlendirmeler yapabilmektir. Çalışma kapsamında yüzün üzerinde çalışma detaylı olarak incelenmiş ve incelenen çalışmalarda sonuçları arasında bu sistemlerin sebep olduğu egzoz karşı basıncı, egzoz salımları, yakıt sarfiyatı, sistem verimi ve yanma karakteristikleri üzerindeki değişikliklerle ilgili çıktıların olduğu otuz dört çalışma detaylı olarak özetlenmiştir. Yapılan çalışmanın sonuçları atık ısı geri kazanım ve egzoz gazı son işleme sistemlerinin sebep olduğu egzoz karşı basınç artışının dizel motorlardaki yanma kalitesini düşürdüğünü, yakıt sarfiyatını arttırdığını, özellikle CO ve HC salımlarını arttırdığını, NOx salımlarını düşürdüğünü göstermektedir. Sistem verimliliği perspektifinden bakılacak olursa egzoz gazı son işleme sistemlerinin sistem veriminin düşmesine yol açtığı, atık ısı geri kazanım sistemlerinin ise dizel motor veriminin düşmesine sebep olsa da kazanılan atık ısı sayesinde bazı istisnai durumlar hariç genel olarak sistem veriminin yükselmesini sağladığı görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dizel motorlar, Egzoz salımları, Egzoz gazı son işleme sistemleri, Egzoz atık ısı geri kazanım sistemleri
|
